Την εξαίρετη Μάρθα Πατλάκουτζα είχα τη χαρά και την τιμή να γνωρίσω από κοντά στην κεντρική αθηναϊκή παρουσίαση του προηγούμενου μυθιστορήματός της, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Έξη, με τίτλο «Μερτζανή – Το Δάκρυ της Θράκης». Το βιβλίο της αυτό, το οποίο βασίζεται σε μια πραγματική ιστορία –και συγκεκριμένα στη ζωή της γιαγιάς της συγγραφέως–, με καθήλωσε πραγματικά όχι μόνο εξαιτίας της συγκλονιστικής πλοκής του, η οποία ξεπερνούσε και την πιο ζωηρή φαντασία, αλλά κυρίως λόγω της μεστής, γλαφυρής και παραστατικής γραφής της. Έχοντας αποκομίσει τις καλύτερες των εντυπώσεων από αυτήν την πρώτη μου επαφή με το έργο της, περίμενα με πραγματική ανυπομονησία το επόμενο πόνημά της. Αυτό ήρθε μετά από περίπου τρία χρόνια από τις ίδιες αγαπημένες εκδόσεις, με τίτλο «Το Μερτικό Των Αγγέλων», το οποίο βασίζεται και πάλι σε μια αληθινή ιστορία, προερχόμενη ξανά από το οικογενειακό περιβάλλον της συγγραφέως. Πολλές φορές η ζωή μάς επιφυλάσσει τόσες πολλές και περίεργες εκπλήξεις, που όταν κάποιος αποφασίζει να την εξιστορήσει, αυτή μπορεί να ξεπερνάει και την πιο ευρηματική φαντασία. Το «Μερτικό των Αγγέλων» το επιβεβαιώνει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο, καθώς η Μάρθα Πατλάκουτζα μπορεί να χρησιμοποίησε αναληθή ονόματα για τους ήρωές της, θέλοντας έτσι να προστατεύσει την ιδιωτικότητά τους, αλλά στην ουσία μάς αφηγείται με συναρπαστικό τρόπο τις αληθινές ζωές τους.
Η ιστορία μας ξεκινάει από το καλοκαίρι του 1936 σε ένα προσφυγικό παραθαλάσσιο ψαροχώρι της βόρειας Ελλάδας, όταν η νεαρή Ευρυδίκη φέρνει στον κόσμο το τέταρτο παιδί της, καρπό του γάμου της με τον Νικολή Θαλασσινό, έναν άντρα αγριωπό και ακατέργαστο που τη ζήτησε και την πήρε ανέλπιστα για γυναίκα του, αφού την ερωτεύτηκε με την πρώτη ματιά από την αρχική κιόλας συνάντησή τους. Η Ευρυδίκη, μια κοπέλα όμορφη σαν αερικό και καλλιεργημένη, ποτέ δεν τον αγάπησε, ούτε μπόρεσε να κατανοήσει γιατί ο πατέρας της συναίνεσε σε αυτόν τον αταίριαστο γάμο. Αποτέλεσμα ήταν να βρεθεί παντρεμένη με έναν άντρα κατά πολύ μεγαλύτερο και κατώτερό της, τον οποίο δεν μπόρεσε ούτε καν να συμπαθήσει. Η τέταρτη γέννα της όμως –παρά το γεγονός ότι έφερε επιτέλους, μετά από τρία πανέμορφα κοριτσάκια, τον πολυπόθητο γιο–, απέβη μοιραία γι’ αυτήν. Ο μικρός Κωσταντής πήρε την πρώτη του ανάσα την ίδια στιγμή που η δυστυχισμένη και κακορίζικη μάνα του άφηνε την τελευταία δικιά της. Η μόνη μητέρα που γνώρισε ήταν η μάνα του πατέρα του, η κυρα-Καλλιόπη –μια γυναίκα με χρυσή καρδιά, ατσαλωμένη από τις κακουχίες και τα χτυπήματα της Μοίρας–, η οποία έσκυψε με στοργή πάνω από τα τέσσερα ορφανά και τον χαροκαμένο γιο της.
Ο Κωσταντής μεγαλώνει μέσα στα δύσκολα και ζοφερά χρόνια της Κατοχής, απολαμβάνοντας τη στοργή και τα χάδια της γιαγιάς και των τριών αδερφών του, ανασαίνοντας την αλμύρα της πλανεύτρας θάλασσας και απορώντας για τον απόμακρο και μονίμως συνοφρυωμένο πατέρα του. Η αρχόντισσα του χωριού, η αινιγματική Αιμιλία, θα επικεντρώσει το ενδιαφέρον και τη φροντίδα της επάνω του, αναλαμβάνοντας να τον μορφώσει, μετατρέποντάς τον σε έναν καλλιεργημένο «πολίτη του κόσμου». Καθώς, όμως, ο Κωσταντής ανδρώνεται, συνειδητοποιεί ολοένα και περισσότερο πως στην πατρίδα του δεν έχει καμία ελπίδα, αφού η Κατοχή, ο Εμφύλιος και η γεμάτη φτώχεια και ανέχεια μεταπολεμική περίοδος δεν προμηνύουν τίποτα ελπιδοφόρο για την ελληνική επαρχία. Έχοντας μια αδιάκοπη δίψα για να γνωρίσει νέους τόπους, μια μόνιμη λατρεία για την ανοιχτή θάλασσα και μια ακόρεστη διάθεση για να διεκδικήσει ένα καλύτερο αύριο, ο νέος αποφασίζει να αναζητήσει την τύχη του ως μετανάστης στο εξωτερικό, όπως και τόσοι άλλοι πριν απ’ αυτόν. Η περιπλάνησή του ξεκινάει από τη Βαυαρία, συνεχίζεται για λίγο στις ανήλιαγες και πνιγηρές στοές των ορυχείων της Λιέγης –όπου εργάζεται ως ανθρακωρύχος κάτω από απάνθρωπες συνθήκες–, και καταλήγει στο κοσμοπολίτικο Παρίσι. Η γοητευτική μεσογειακή εμφάνισή του, το έμφυτο ταλέντο του στον έρωτα –το οποίο έχει τελειοποιηθεί από τη συνεχή «εξάσκησή» του– και η επιθυμία του να τρυγήσει τα καλύτερα από τη ζωή, τον βοηθούν να βρει γρήγορα τον δρόμο του μέχρι το πολυτελές μπιστρό της μαντάμ Ορτάνς και την ώριμη, ανοιχτή, φιλόξενη αγκαλιά της. Ο πραγματικός έρωτας όμως θα τον βρει ξαφνικά και απρόσμενα –ενώ θα τον πιάσει εντελώς απροετοίμαστο– στο πρόσωπο της χαρισματικής και αιθέριας Μαρσό. Μπορεί ο έρωτάς τους να είναι αμοιβαίος και σαρωτικός, όμως το πάθος της κοπέλας για το πιάνο και την τέχνη της από τη μια και ο εγωισμός και το πείσμα του Κωσταντή για την περιφρούρηση της ελευθερίας του από δεσμεύσεις από την άλλη, θα σταθούν ανυπέρβλητα εμπόδια για την επιβίωση της εκρηκτικής σχέσης τους.
Η περιπλάνηση του νέου θα συνεχιστεί και μαζί με αυτόν θα ζήσουμε κι εμείς μια καθηλωτική περιπέτεια, ακολουθώντας βήμα βήμα την τρικυμισμένη πορεία του μέχρι να επιστρέψει πίσω στην πατρίδα του αναζητώντας να βρει παρηγοριά, λησμονιά και απάγκιο στην αγκαλιά της παιδικής του αγάπης. Η ζωή, όμως, όπως και το κρυφό «σαράκι» της ψυχής συχνά είναι απρόβλεπτα και μπορούν να ανατρέψουν τη φαινομενική νηνεμία μιας καλά τακτοποιημένης ζωής. Μια ακόμα περιπέτεια και το κυνήγι ενός ανεκπλήρωτου ονείρου του, θα διεκδικήσουν και πάλι την αμέριστη προσοχή του Κωσταντή, που δε θα ησυχάσει προτού πραγματοποιήσει ένα τελευταίο σχέδιό του. Ο ήρωάς μας ξαναρίχνεται στη μάχη για να κατακτήσει το πεπρωμένο του, αψηφώντας του κινδύνους και τις ανασφάλειες, έχοντας πιστή συμπαραστάτρια πλέον τη γυναίκα του και υπακούοντας για μια ακόμη φορά στις προσταγές της ακόρεστης δίψας του για περιπέτεια.
H Μάρθα Πατλάκουτζα, με το συναρπαστικό νέο της πόνημα, μας αφηγείται μια ζωή περιπετειώδη και τόσο πολυκύμαντη και γεμάτη που άλλοι άνθρωποι θα χρειάζονταν δέκα ζωές για να τη ζήσουν, και πάλι δε θα τους έφταναν. Ο Κωσταντής αναζητά το δικό του μερτικό στη ζωή και στην ευτυχία κι εμείς γινόμαστε μάρτυρες της αδιάκοπης και καθηλωτικής περιπλάνησής του, αντικρίζοντας τον κόσμο και τους κάθε λογής ανθρώπους μέσα από τα δικά του ερευνητικά και πολύπειρα μάτια. Οφείλω θερμά συγχαρητήρια στην εξαίρετη συγγραφέα, διότι με αυτό το νέο της έργο, «Το Μερτικό των Αγγέλων», ανέβασε τον πήχη της ποιοτικής ελληνικής λογοτεχνίας ακόμα ψηλότερα, προσφέροντάς μας μία ανεξίτηλη αναγνωστική εμπειρία η οποία θα ικανοποιήσει ακόμα και τον πιο απαιτητικό βιβλιόφιλο. Σας προτείνω ανεπιφύλακτα να το διαβάσετε, Φίλοι μου!
Κλειώ Τσαλαπάτη
filoithslogotexnias.blogspot.com