“Πόσο δύσκολο είναι να ενωθούν δύο αντίπαλοι κόσμοι;” της Βασιλικής Ευαγγέλου-Παπαθανασίου

Η Αφροδίτη Σαββίδη είναι η καλεσμένη της στήλης των συνεντεύξεων και μας μιλά για το βιβλίο της “αν όλα ήταν αλλιώς”. Ένα μυθιστόρημα με ανθρωπιά που είναι αποτέλεσμα μεγάλης έρευνας από τη συγγραφέα. Σε κάθε περίπτωση, είναι όμορφο βιβλίο και θα αφήσει ικανοποιημένους τους φιλαναγνώστες.

Αν όλα ήταν αλλιώς…ένας έρωτας μέσα από άλμπουμ φωτογραφιών. Μιλήστε μας για το βιβλίο σας

Καταρχάς θα ήθελα να σας ευχαριστήσω θερμά για τη φιλοξενία στο περιοδικό σας. Το θέμα του βιβλίου μου “Αν όλα ήταν αλλιώς” είναι ο έρωτας δύο νέων ανθρώπων, της Ελπίδας και του Παύλου σε  ένα περιβάλλον γεμάτο έχθρα και μίσος ακόμα και μέσα στις ίδιες τους τις οικογένειες, εξαιτίας του εμφύλιου που προηγήθηκε και δίχασε τους ανθρώπους.  Οι ήρωες του βιβλίου αγωνίζονται να κρατήσουν μυστική τη σχέση τους στην κλειστή κοινωνία του μικρού χωριού, παλεύοντας με προκαταλήψεις και κοινωνικά στερεότυπα. Οραματίζονται τη συμφιλίωση των οικογενειών τους, που παρουσιάζονται ως μικρόκοσμοι των γενικότερων πολιτικών και κοινωνικών συγκρούσεων της μετεμφυλιακής περιόδου. Χαρακτήρες, όπως ο Λευτέρης και ο Οδυσσέας, παρά τις αντίθετες πολιτικές τους θέσεις, καταλήγουν να βρουν, ως κοινή συνιστώσα, την ανθρωπιά μέσα τους και να συμφιλιωθούν.

Τι σας ενέπνευσε;

Έμπνευσή μου στάθηκε η ζωή της μητέρας μου, η οποία   γεννήθηκε σε ένα μικρό χωριουδάκι της Μεσσηνίας κι έζησε τον πόλεμο, την κατοχή και τον εμφύλιο τα τρυφερά χρόνια της νιότης της. Συχνά μου διηγούνταν ιστορίες που βαστούσε στη μνήμη της από εκείνα τα χρόνια, που άφησαν το αποτύπωμά τους στην ψυχή της κι εμένα μου προξενούσαν θλίψη σχετικά με το πού μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος όταν διακατέχεται από πολιτικά πάθη. Έτσι, μου γεννήθηκε η ιδέα να γράψω ένα μυθιστόρημα που να αναφέρεται σε κείνα τα χρόνια, να κάνει μεν αναφορά στα σκληρά γεγονότα που συνέβησαν τότε και στιγμάτισαν τη ζωή των ανθρώπων, αλλά να μη στέκεται σε αυτά˙ να εστιάζει στον απόηχο του εμφυλίου στις ψυχές των ανθρώπων και να μεταφέρει μηνύματα αγάπης, συγχώρεσης, συμφιλίωσης, που η κάθε εποχή έχει ανάγκη.

Πόσο καιρό κάνατε έρευνα για την εποχή και τα γεγονότα της ιστορίας;

Δυόμισι περίπου χρόνια μου πήρε για να το γράψω, καθώς χρειάστηκε να μελετήσω τον εμφύλιο από πολλές πηγές, όπως για παράδειγμα το βιβλίο του Ρένου Αποστολίδη “Πυραμίδα 67”,  “Μαρτυρίες για τον εμφύλιο” του Στέλιου Κούλογλου, “Ελένη” του Νίκου Γκατζογιάννη, καθώς επίσης και την Ιστορία του Ελληνικού Εμφύλιου 1946-1949 1^ος τόμος: «Μεγαλύτερες απώλειες που γνώρισε η χώρα». Επίσης, χρειάστηκε να κάνω έρευνα και για την ελληνική μετανάστευση κατά τη δεκαετία του ’50, καθώς και για διάφορα πολιτιστικά  στοιχεία, όπως τα έθιμα του γάμου εκείνη την εποχή στην Μεσσηνία.

Ο έρωτας του Παύλου και της Ελπίδας ευτυχώς άνθισε. Πόσο δύσκολο είναι να ενωθούν δύο αντίπαλοι κόσμοι;

Ο έρωτας του Παύλου και της Ελπίδας γεννήθηκε σε ένα περιβάλλον διαποτισμένο από άσβεστο μίσος και διχασμό, εξαιτίας των σκληρών γεγονότων που συνέβησαν λίγα χρόνια πριν στον εμφύλιο. Οι μνήμες των κατοίκων της τοπικής κοινωνίας είναι ακόμα νωπές και δηλητηριάζουν τις ψυχές τους. Μίση και προκαταλήψεις στήνουν χορό σε έναν τόπο πληγωμένο από τον πόλεμο και τη φτώχεια, ορθώνοντας εμπόδια στη σχέση των δύο νέων, απειλώντας τη με αφανισμό. Όμως η αγάπη, όταν είναι ειλικρινής και βαθιά, πάντα βρίσκει τον δρόμο, στήνει γέφυρες και ενώνει κόσμους αντίθετους, οδηγεί στην μετάνοια και τη συγχώρεση και συμφιλιώνει αντιπάλους.   Το ίδιο συνέβη και με τους ήρωες του βιβλίου. Όχι μόνο άνθισε η αγάπη τους σε τόσο χαλεπούς καιρούς, αλλά παρέσυρε στη δίνη της και τις οικογένειές τους και τους έκανε να ψάξουν για τη χαμένη τους ανθρωπιά.

Λένε ότι μερικοί άνθρωποι παίζουν καθοριστικό ρόλο στη ζωή μας. Συμφωνείτε;

Ναι, υπάρχουν άνθρωποι σε όλους τους τομείς, στην ποίηση, στη λογοτεχνία, στη μουσική, στα εικαστικά, σε οποιαδήποτε μορφή τέχνης και σε οποιαδήποτε εποχή, που μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στη ζωή μας. Μπορούν με μια σκέψη, μια ιδέα τους, ή με το έργο τους να μας επηρεάσουν και να δούμε την πραγματικότητα με άλλο μάτι. Αυτό όμως μπορεί να συμβεί κι από έναν δικό μας άνθρωπο, του οποίου ο χαρακτήρας και η προσωπικότητα μπορεί να είναι καταλυτική για εμάς. Μπορεί να γίνει το πρότυπό μας, ή να μας επηρεάσει θετικά, ώστε να ψάξουμε για αλήθειες μέσα μας, να βγούμε από τα αδιέξοδά μας και να βρούμε τη λύτρωση.

Πολιτική και μίσος για τους οπαδούς του άλλου κόμματος βλέπουμε στο βιβλίο σας. Σας έχουν αφηγηθεί παρόμοιες ιστορίες;

Ορισμένες από τις ιστορίες που μου έχουν αφηγηθεί είναι πραγματικές και τις έχω συμπεριλάβει στο μυθιστόρημα, γιατί θεώρησα πως είναι σημαντικές, με την έννοια ότι κάτι έχουν να πουν στον αναγνώστη. Μπορεί μέσα από αυτές να συγκινηθεί, να αντλήσει μηνύματα ή ακόμα και να ταυτιστεί με τους ήρωες. Φυσικά, υπάρχουν και άλλες παρόμοιες ιστορίες, όπως μπορεί κανείς να διαπιστώσει διαβάζοντας βιβλία με παρόμοια θέματα ή βλέποντας κινηματογραφικές ταινίες που να αφορούν τον εμφύλιο στη χώρα μας, αλλά και αλλού.

Πώς θα σχολιάζατε τη σημερινή πραγματικότητα;

Η σημερινή εποχή δεν είναι βέβαια ίδια με τη μετεμφυλιακή περίοδο που περιγράφω στο βιβλίο μου, ωστόσο και σήμερα η κοινωνία μας μαστίζεται από μίση και έχθρες σε διάφορους τομείς, όπως η πολιτική και ο αθλητισμός. Επίσης, ο κόσμος κλυδωνίζεται  από πολέμους μακροχρόνιους, αιματηρούς, με χιλιάδες θύματα στο βωμό του συμφέροντος.  Βλέπουμε πόλεις να ισοπεδώνονται, αμάχους να χάνονται, το περιβάλλον να καταστρέφεται  και τόπους όπου κυριαρχεί η φτώχεια και η ανέχεια. Η ιστορία επομένως επαναλαμβάνεται, χωρίς να διδασκόμαστε από το παρελθόν. Χρειάζεται, κατά τη γνώμη μου,  ατομική υπερπροσπάθεια για πνευματική αφύπνιση κι από αυτήν την άποψη θεωρώ ότι είναι πολύ σπουδαίος ο ρόλος της λογοτεχνίας, όπως και κάθε μορφής τέχνης.   

Γράφετε κάτι καινούργιο;

Ναι, έχω ξεκινήσει ένα νέο μυθιστόρημα που αναφέρεται στην Ξάνθη την εποχή του πολέμου του ’40 και στους Εβραίους που ζούσαν εκεί. Μου αρέσει να εντάσσω τα μυθιστορήματά μου σε ένα ιστορικό πλαίσιο, το οποίο έχω ερευνήσει από πολλές πηγές. Για μένα η συγγραφή είναι τρόπος έκφρασης, είναι επικοινωνία και μαγικό ταξίδι του νου και της ψυχής, γι’ αυτό την έχω εντάξει στην καθημερινότητά μου.